بزرگنمايي:

به گواهي تاريخ شايد بتوان سياه چادرهاي مورد استفاده شده در قبايل و عشاير ملل مختلف را به عنوان اولين نمونه هاي صنعت پيش ساختگي نام برد، ولي در اين مقاله قصد تاريخ نگاري اين صنعت را در دنيا و کشور ايران نداشته و بيشتر نگاهمان به توسعه و بهره گيري هر چه بيشتر از اين صنعت در زندگي امروزي است.

براي ورود به بحث نياز است چند تعريف را به عنوان مبناي تقسيم بندي خود قرار دهيم، گواينکه امکان دارد اين تعريف ها و تقسيم بندي ها از کشوري به کشور ديگر، حتي از گزارشي به مقاله اي ديگر تغيير يافته و يکسان نباشد.

اين روزها برخي ها به محض شنيدن کلمه صنعتي سازي به ياد تفاوت وام برخي از شيوه هاي ساخت در مسکن مهر مي افتند که ابتدا در اين مقاله نيز در جايگاه خود بدان پرداخته خواهد شد.

صنعت (Industry): فرآيندي متحدالشکل و يکسان براي خلق محصول يا خدمات را که داراي کيفيت مناسب و يکسان بوده و تحت شرايط مشخص در محلي به نام کارگاه يا کارخانه به وجود مي آيد يا به اصطلاح توليد مي گردد، صنعت گويند. به مانند صنعت خودروسازي، صنعت مواد غذايي، صنعت پوشاک صنعت ساختمان و...

پيش ساخته (Prefabricate): به هر نوع کالا يا خدماتي که به صورت آماده براي مصرف در اختيار مشتري نهايي قرار مي گيرد، در حالي که به صورت عرف اين کالا بايد طي عمليات اجرايي و به صورت تک به تک يا گروهي کوچک براي هر مشتري ايجاد شود پيش ساخته گويند.

به عقيده نويسنده، نزديک ترين مثال براي تبيين هر چه بيشتر اين موضوع به جز خانه هاي پيش ساخته رايج، مي توان به غذاهاي آماده شده و کنسروي در بازار اشاره نمود که مصرف کننده پس از خريد نهايي صرفا با عمليات سريع و راحت گرم کردن غذاي مورد نظر خود را که در حالت معمول صرف چندين ساعت وقت نياز به پخت دارد در اختيار خواهد داشت.

با اين دو تعريف به بحث اصلي برمي گرديم و در تلاش هستيم به خواننده کمک کنيم تا در زندگي امروزي خود از ميان انواع گزينه ها و پيشنهادات اين صنعت بتواند بهترين يا به عبارت بهتر مناسب ترين را براي خود انتخاب کند.

کاربري موقت

شايد شما جزو آن دسته افرادي باشيد که بنابه اقتضاي شغلي خود از کانکس استفاده کرده باشيد. دغدغه ها و مزاياي اين رويه براي شما روشن است، سريع آماده بهره برداري مي شود، ولي براي بهره برداري طولاني مدت مناسب نمي باشد.

ابعاد کوچک، احساس ايمني کمتر و محدوديت هاي معماري در طبقات و بازشوهاي اين وسيله که امروزه پاي ثابت کارگاه هاي ساختماني به هنگام شروع اجراي پروژه مي باشد يا در حوادث غير مترقبه از جمله زلزله و سيل جهت اسکان اوليه حادثه ديدگان و بازماندگان استفاده مي گردد يا به صورت چرخدار که به اصطلاح (کاروان) گفته مي شود و به وسيله خودرو يدک کشيده مي شود براي مسافرت هاي چندين روزه استفاده مي گردد.

و سرانجام در پاره اي مناطق (از جمله کشور ما) که شهرداري ها يا سازمان ها اجازه ساخت وساز به ويژه در زمينه هاي ييلاقي را نمي دهند يک شبه در محل و زمين مالک مستقر و به صورت اسکان موقت ويلايي نيز بهره برداري مي گردد.
کاربري دايم

از صنعت پيش ساخته به صورت دايم نيز بهره برده مي شود که مي توان به صورت تمام پيش ساخته (خانه هاي ويلايي چوبي يا فولادي) تا نيم پيش ساخته صنعتي که در محل پروژه مونتاژ شده و تبديل به خانه مي شوند و ساخت برخي قطعات به صورت صنعتي و پيش ساخته نام برد که کار اجراي پروژه هاي ساختماني را تسريع مي بخشد نام برد. اين قطعات پيش ساخته مي تواند در بخش فونداسيون، اسکلت يا بخش نازک کاري باشد، لذا بخشي از 100 درصد عمليات ساختمان سازي به صورت پيش ساخته و صنعتي مي باشد و نه کل آن.

آنچه امروزه در کشور ما و در مسکن مهر به صنعتي سازي مطرح مي باشد همين بخش بوده که در سيستم هاي متنوعي من جمله اسکلت پيچ و مهره اي، سيستم قالب فولادي سبک (LSF)، سيستم قالب ماندگارTCF و خانه هاي چوبي يا قالب تونلي بتني نمود دارد، به اين منظور که بخش اسکلت و سقف ساختمان ها به روش هاي پيش ساخته صنعتي در کارخانه يا در محل پروژه ساخته مي گردد، ولي در ديگر عمليات تکميلي يا به روش صنعتي و برخي اوقات با روش هاي خشک (Dry Wall) (صنعتي) درجا تکميل مي گردد.

اعتراف مي کنم در اين تقسيم بندي جايي براي نيمه صنعتي که دوره اي در مسکن مهر با وام 5/22 ميليوني شناخته مي شد نيافتم.

مزيت هاي اجرايي اقتصادي

در تمام سخنراني ها و مقالات اين جمله کليدي را فراموش نکرده ام و اينجا نيز ضروري است تکرار کنم: هيچ سيستم پيش ساخته داراي برتري مطلق نمي باشد و لازم است متناسب با نياز زماني، موقعيت جغرافيايي، اقليم منطقه و بودجه مورد نظر، مناسب ترين گزينه براي پروژه مورد نظر انتخاب گردد از نقطه نظر اقتصادي و با عنايت به افزايش هزينه هاي مرتبط با اجرا از جمله هزينه نيروي انساني و با عنايت بر ضرورت کاهش زمان اجرا و کاهش هزينه هاي دورريز (پرت) مصالح، بهره مندي از صنعت پيش ساخته فراخورد نياز توصيه مي گردد. تفاوت عمده و شايد دليل اصلي کمتر بهره بردن ساخت وسازهاي شهري از صنعت پيش ساختگي در مقايسه با انبوه سازي ها، عدم آشنايي اقشار درگير در ساخت وساز شهري مي باشد که از قشر غير متخصص معمولا تشکيل شده است. اين قشر در تلاش هستند نقصان دانش خود را در به کارگيري مصالح نوين و پيش ساخته با حذف صورت مساله جبران کنند و بيشتر با اتکا به تجربه کاري نيروهاي سنتي معمار و بناي ساختماني پروژه هاي خود را پيش ببرند، غافل از اينکه مشکلات عديده اي چون، کندي ساخت وساز، افزايش هزينه تمام شده ساخت، افزايش پرت و عدم کيفيت مناسب به ويژه به هنگام بروز حوادث طبيعي چون زلزله ماحصل چشم پوشي از به کارگيري مصالح و راهکاري بستر ساخته نوين ساختماني مي باشد. با يک مثال ساده به يادداشت خود خاتمه مي دهم.

در طول 15 سال تجربه کاري خود و دوستان هم صنف خود بارها و بارها با اين مقايسه روبه رو شده ايم که يک ويلاي دوبلکس 200 متري مي خواهيم بسازيم، چقدر تمام مي شود: ما نيز طبق اصول حرفه اي و مهندسي ابتدا ساختمان را به طور دقيق طراحي، متره و برآورد، قيمت هاي روز بازار را براي مصالح از بازار اخذ و طي آناليز دقيق و ضرايب بالاسري و سود و حمل و نقل و زمان ساخت قيمت تمام شده را در حداقل 60 آيتم تحويل مشتري نموده ايم، مشتري با نگاه بر عدد نهايي به اين پاسخ بسنده نموده که معمار (.........)، در منطقه با 2/1 اين مبلغ همين ويلا را در همين مدت زمان 8 ماه که شما مي گوييد مي سازد و در 90 درصد مواقع توضيحات ما دال بر دفاع از آناليز قيمت مثمر ثمر واقع نمي گردد، شخص مورد نظر را 2 سال بعد مي بينيم در حالي که به حالت استيصال رسيده و از اينکه تا به امروز 3 برابر رقم پيشنهادي معمار هزينه کرده، اعصاب ندارد و هنوز ويلا يا ساختمان مورد نظر تمام نشده، مورد شماتت خانواده مي باشد نتوانسته به موقع از ويلا يا ساختمان خود بهره برداري کند. و اين جمله معروف که: معمار که تيشه اش يکجا گير کرد ديگر به اين راحتي خارج نمي شود.

نه فقط بخش خصوصي که هنوز سازمان ها و نهادهاي بزگ دولتي همچنان با تفکر سنتي و به جهت غلبه بر کم دانشي خود در را به روي توسعه به کارگيري سيستم هاي صنعتي بسته اند، ساخت و سازهاي بعد از زلزله هاي يک سال اخير شاهدي است بر اين ادعا.